نویسنده : جلیله معصومی مقدم

دانشكده : دانشکده علوم انسانی

رشته/گرایش تحصيلي : زبانشناسي همگاني

استاد راهنما (عضو هیات علمی مرکز) :معصومه ارجمندی, ,

چكيده : مطالعه حاضر می کوشد با اتخاذ رویکرد صرف ساخت محور به بررسی اسامی مشتق در زبان فارسی بپرزاد. از آنجاییکه اسامی مشتق در زبان فارسی در بافت های زبانی متفاوت میتوانند معنی و مفهوم خاصی به خود بگیرند صرف ساخت محور با بهره گیری ازطرحواره ها و زیر طرحواره ها به بررسی عملکرد برخی الگوهای واژه‌سازی زبان فارسی و توجیه مواردی که به‌نوعی تخطی از الگوهای ناظرشان هستند، می‌پردازد. برای این منظور، از لغت نامه ها و منابع مختلف دیگر کلمات مشتق جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفت. بررسی ها نشان می دهد که تعداد زیادی واژۀ پیچیدۀ مشابه می تواند در واژگان وجود داشته باشد که ویژگی‌های آن‌ها با الگوی طرح‌واره‌ای خود مطابقت کامل نداشته باشند، در صورت برخورداری این واژه‌ها از بسامد و زایایی کافی، ممکن است گویشوران برای آن‌ها انشعابی زیرطرح‌واره‌ای در واژگان خود تشکیل دهند که در آن زیرطرح‌واره تعدادی ویژگی خاص جایگزین ویژگی‌های پیش‌فرض طرح‌وارۀ عمومی شده باشد. به نظر می‌رسد این وضعیت بر طرح‌وارۀ ناظر بر عملکرد برخی پسوند ها، حاکم است. صرف ساخت‌محور با قائل شدن به پیش‌فرض بودن وراثت و امکان جایگزین شدن ویژگی‌های خاص هر زیرطرح‌واره با ویژگی‌های طرح‌وارۀ گره بالاتر از خود، موجب می‌شود مواردی از محصولات واژه‌سازی که در رویکردهای قبل استثنا و تخطی از قواعد صرفی فرض می‌شدند، امکان توجیه مناسبی بیابند. در این چارچوب می‌توان بدون از دست دادن تعمیم کلی مربوط به اکثریت واژه‌های پیچیدۀ کاملاً منطبق با یک طرح‌وارۀ صرفی، با در نظر گرفتن زیرطرح‌واره‌هایی با ویژگی‌های خاص و متفاوت با ویژگی‌های پیش‌فرض طرح‌وارۀ عمومی، وجود چنین واژه‌هایی را نیز توجیه کرد.

تاريخ دفاع : 1395-6-30