نویسنده : سیده فهیمه هاشمپور

دانشكده : دانشکده علوم انسانی

رشته/گرایش تحصيلي : جغرافيا و برنامه ريزي روستايي

استاد راهنما (عضو هیات علمی مرکز) :نصراله مولایی هشجین, ,

چكيده : در حال حاضر تغییر بی¬رویه اراضی کشاورزی یکی از چالشهای مهم بخش کشاورزی و روستاهای ایران به شمار می¬آید؛ زیرا تغییر کاربری اراضی سالیانه بخش عمده¬ای از اراضی کشاورزی را از چرخه تولید خارج می¬کند؛ و چنانچه صرفا منافع کوتاه مدت و میان مدت اقتصادی مدنظر باشد، اهمیت راهبردی اقتصادی و زیست محیطی روستاها و کشور مورد تهدید جدی قرار¬می¬گیرد. بر این اساس آنچه که در پژوهش حاضر به عنوان هدف اصلی پژوهش در نظر گرفته شد، تبیین پیامدهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی در نواحی روستایی شهرستان ساری، طی دو دهه اخیر با رویکرد آمایش محیطی است که به صورت مطالعۀ موردی روی 25 روستای شهرستان ساری به روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفت. جامعه آماری شامل خانوارهای این روستاها به تعداد 19642 خانوار بود. حجم نمونه‌ها برای نظرسنجی با ابزار پرسشنامه با استفاده از روش کوکران، 381 نمونه برآورد شد که از طریق نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده سهمیه‌ای، سهم پرسشنامه هر روستا مشخص گردید. نتایج تحلیل‌های بدست آمده از آمار توصیفی و استنباطی نشان داد که مساحت اراضی کشاورزی در طی سال‌های 1382 تا 1393 به میزان 6 درصد کاهش یافته است بطوریکه این کاهش برای اراضی زراعی آبی 4/25 درصد بوده است. این کاهش سبب افت محسوس تولید محصولات آبی و دیم نظیر برنج، گندم و جو شده است. این کاهش در میزان مساحت و تولیدات کشاورزی، روی تحرکات جمعیت روستاها تأثیر زیادی داشته بطوریکه روستاهای با فاصله نزدیک به شهر و دریا به دلیل برخورداری از امتیاز مجاورت و همزیستی با شهر به ویژه در ابعاد فرصتهای شغلی و بهره¬مندی از خدمات و زیرساختها، از مزیت ارزانی شرایط زندگی و به خصوص اجاره مسکن و یا حتی خرید زمین یا مسکن بهره¬مند بوده و تبعا تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تبدیل آنها به واحدهای مسکونی ناسازگار با بافت بومی، زمینه¬ساز رشد جمعیت پذیری در این روستاها می¬شود، و در روستاهای دور از شهر به علت عدم دسترسی و شکل گیری مطلوب خدمات و امکانات، اما ارزش افزوده اراضی کشاورزی حاصل از تغییرات کاربری به روند تخلیه جمعیتی در این روستاها دامن زده است. از سویی با رواج خرید و فروش‌ و بورس بازی زمین و افزایش ساخت و سازهای غیرمجاز در سایه مدیریت‌های ضعیف محلی و همینطور عدم بازدارندگی قوانین تغییر کاربری، چشم‌انداز طبیعی روستا با چالش‌های جدی مواجه شده و این عامل می‌تواند به تدریج ناپایداری محیط را افزایش داده و روستا را در برابر حوادث غیرمترقبه طبیعی نظیر سیل، زلزله و رانش زمین، آسیب‌پذیر کند.

تاريخ دفاع : 1398-3-26